ย้อนรอย กระบี่

กระบี่ ชื่อนี้หลายคนรู้จัก แต่หากความหมายของคำว่า กระบี่ หลายคนอาจสับสน บ้างคิดว่าเป็นชื่อของดาบหรือของมีคม บ้างก็ว่าเป็นสัตว์จำพวกหนึ่งคล้ายลิง บ้างก็คิดเป็นอย่างอื่น แต่วันนี้เราจะมา ย้อนรอยกระบี่ ในมุมที่คุณอาจยังไม่เคยรู้มาก่อน หลายคนอาจเคยได้ยินชื่อ เมือง กาไส ปกาไส ปกาสัย นั่นคือชุมชนแรกตั้งก่อนที่จะพัฒนามาเป็นเมืองกระบี่ในปัจจุบัน

กาไส ชื่อเดิมที่ปรากฏในเอกสารเก่า หรือที่คนรุ่นเก่าเขาเรียกกัน โดยนัยแปลว่า “แหล่งกา”

ปกาไส เป็นชื่อที่เรียกกันต่อมา มีผู้ให้ความเห็นว่า ปกา แปลว่า ดาบ เพราะมีคนพบดาบโบราณในแหล่งนี้อยู่เหมือนกัน แต่มีผู้ให้ความเห็นอีกว่า ปกาไส มาจากคำว่า ปากกาไส ซึ่งเป็นชุมชนดั้งเดิมตั้งอยู่ริมแม่น้ำ ปากคลองกาไส นั้นเอง ต่อมามีการจดบันทึกต่างๆ มีการสะกดกันหลายแบบ เช่น ปกาไสย ปกาสัย

กระบี่ แปลว่า ลิง กลุ่มนี้มีความเชื่อว่าดินแดนบริเวณนี้น่าจะเป็นที่ตั้ง เมืองบันไทสมอ หนึ่งในสิบสองเมืองนักษัตรของเมืองนครศรีธรรมราชซึ่งใช้ตราลิง (ปีวอก)

กระบี่ยุคดึกดำบรรพ์

นักธรณีวิทยา พบซากดึกบรรพ์ ซากชีวิตโบราณดึกดำบรรพ์ อายุระหว่าง 230 – 345 ล้านปีก่อน เป็นซากหอยกาบสองฝาและปะการังที่เชิงเขาพนมเบญจา แสดงสภาพแวดล้อม สมัย เพอร์เมียนไทรแอสสิก และนักธรณีวิทยา ยังพบหลักฐานซากดึกดำบรรพ์สำคัญที่บ่งบอกถึงวิวัฒนาการ การมีชีวิตบนแผ่นดินกระบี่ อายุระหว่าง 35 – 40 ล้านปีก่อน ดังนี้ สุสานหอยแหลมโพธิ์ อายุในช่วง 20 – 40 ล้านปี เป็นซากหอยน้ำจืด ส่วนมากเป็นหอยขมตัวป้อมยาวในสกุล วิวิพารัส (Viviparous)

ลิงสยาม (สยามโมพิเทคัส อีโอซีนัส) อายุประมาณ 35 ล้านปี ในแอ่งเหมืองลิกไนต์กระบี่ เป็นชิ้นส่วน ไพรเมทชั้นสูง ซึ่งเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมประเภทลิง ถือว่าเป็นต้นกำเนิดสายพันธุ์มนุษย์ ส่วนสัตว์โบราณอื่นๆ ที่พบในแอ่งกระบี่ อายุระหว่าง
35 – 40 ล้านปี เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ๒๗ ชนิด เช่น เสือเขี้ยวดาบ จระเข้ สมเสร็จ บ่าง กระจง และสัตว์ในตระกูลหมู

มนุษย์โบราณ ดินแดนจังหวัดกระบี่ในปัจจุบัน ตั้งอยู่ในเวิ้งอ่าวพังงาที่อุดมสมบูรณ์ด้วยทรัพยากรธรรมชาติ เป็นแหล่งอาศัยของสัตว์นานาชนิด จึงปรากฏร่องรอยการอยู่อาศัยของมนุษย์มาแต่โบราณตามแหล่งถ้ำและเพิงผา

– ประมาณ 27,000 – 43,000 ปีก่อน พบหลักฐานการอยู่อาศัยของมนุษย์โบราณยุค ไพลสโตซีน ที่ถ้ำหลังโรงเรียนทับปริก ถ้ำหมอเขียว และถ้ำอื่นๆ
– ประมาณ 3,000 – 5,000 ปี มนุษย์ถ้ำเข้าอาศัยพักพิงในถ้ำผีหัวโต ซึ่งปรากฏภาพเขียนสีจำนวนมาก
– ประมาณ 5,000 ปี – ปัจจุบัน ระดับน้ำทะเลเริ่มลดลง มนุษย์เริ่มเข้าอาศัยที่เขาขนาบน้ำ พบหลักฐานทับซ้อนกันหลายกลุ่ม

กระบี่ในยุคปรากฏชุมชน ชุมชนคลองท่อม เป็นชุมชนแห่งแรกในดินแดนกระบี่ปัจจุบัน คลองท่อมเป็นเมืองท่าเหมาะสำหรับการค้าขาย และทำหน้าที่เป็นประตูเมืองเชื่อมไปยังชุมชนฝั่งอ่าวไทย พบหลักฐานการเดินทางของผู้คนหลายชาติพันธุ์

ชุมชนปกาไส ดินแดนแห่งนี้ ขึ้นอยู่กับเมืองนครศรีธรรมราช ในสมัยรัชการที่ 2 เป็นเส้นทางเดินทัพสมัยทำสงครามกับพม่า และปรากฏนามบรรดาศักดิ์ข้าราชการ ชื่อ ขุนพินิจ ทำหน้าที่รักษาหน้า ด่านปกาไส ในยุคเจ้าพระยา (น้อย) เรืองอำนาจ มีการต่อเรือและส่งช้างไปขายยังต่างแดน ทำให้มีผู้คนอพยพเข้ามาตั้งหลักแหล่งทำกินตามลุ่มน้ำ เมืองนครเห็นว่าอาจจะยุ่งยากในการปกครอง จึงจัดตั้งเป็น “แขวงปกาไส” ขึ้นต่อนครศรีธรรมราช

เมืองกระบี่ แขวงเมืองปกาไสถูกย้ายที่ทำการมาตั้งอยู่ที่บ้านหินขวาง ปากคลองกระบี่ใหญ่ และในสมัยรัชการที่ 5 ได้ยกฐานะเมืองปกาไสที่บ้านหินขว้างเป็น เมืองกระบี่ มีหลวงเทพเสนา เป็นเจ้าเมือง เมื่อมีการเปลี่ยนระบบการปกครองเป็นระบบเทศาภิบาล เมืองกระบี่ถูกรวมเข้าอยู่ในมณฑลภูเก็ต จากนั้นเมืองกระบี่ที่บ้านหินขวาง ได้ย้ายที่ทำการอีกครั้ง ในพ.ศ. 2444 สมัยพระยาอุตรกิจพิจารณ์ เป็นเจ้าเมือง ไปอยู่ที่ตำบลปากน้ำ ซึ่งคือที่ตั้งในปัจจุบัน ด้วยเหตุผลเรื่องความสะดวกในการติดต่อค้าขาย บ้านหินขวางเดิม จึงถูกเรียกว่า บ้านตลาดเก่า มาจนทุกวันนี้